Sürdürülebilir yeşil bir geleceğe ve kalkınmaya doğru yapılan yolculuğun “ilk yakıtı” olarak addedilen enerji verimliliği, önemli ilerlemeler ve fırsatlar vadediyor. Özellikle sanayide enerji verimliliğinin artırılması, fosil yakıtlara olan ihtiyacımızın azaltılmasında önemli bir fark yaratacaktır. Enerji verimliliğindeki bu iyileşme elektrik faturalarını azaltırken işletmelere daha yüksek rekabet gücü de sunacaktır. Bu yazımda dünyada elektrik motorları özelinde enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik öne çıkan, hali hazırda yürütülen ve TEVMOT’un da işbirliği içinde olduğu, TEVMOT paydaşlarının ve sektörün ilgisini çekebilecek program ve projelerin bir kısmına değiniyorum. Başlaması planlanan yeni girişimlerden de haberler veriyorum.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) 2021 yılı Enerji Verimliliği Raporu‘na göre dünyada 2011 ile 2016 yılları arasında %2,3 olan birincil enerji yoğunluğundaki iyileşme, Covid-19’un etkili olduğu 2020 yılında önemli bir düşüş sergilerken; 2021 yılında ise tekrar ilerleme kaydederek %1.9 seviyelerine yükseldi. 2050 Net Sıfır hedefine ulaşabilmek için iyileşme oranının iki katına çıkması gerekiyor. Öte yandan son on yıllık dönemde hükümetlerin küresel iklim hedeflerine yönelik artan çabalarında sanayi, ulaşım ve bina sektörleri bazında enerji verimliliği ile ilgili politika önlemleri, yatırım eylemleri, harcamalar, pandemiye yanıt olarak yürürlüğe koydukları kurtarma planları ve iş birliklerini göz ardı edemeyiz. Bu anlamda, imalat sanayi sektörünün enerji verimli motorlara dönüşümü ile sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlayan TEVMOT Projesi enerji verimliliği alanında geçekleşen eylemlerden sadece bir tanesi.
Enerji verimlilği adına yapılan çalışmalar, uluslararası ve bölgesel girişim ve platformlar, ulusal program ve projeler, geniş paydaş kitlesi ve finansman kaynaklarının etkilişimi yoluyla daha büyük kazanımlar getirebilir. Enerji verimli motor sistemleri özelinde aşağıda değindiğim girişimler ülkeler düzeyinden dünya ölçeğine teknik uzmanlık, bilgi ve deneyim aktarımı yoluyla sanayi sektörüne ve küresel kalkınma amaçlarına olumlu katkılar sunmaktadır.
United for Efficiency (U4E)
United for Efficiency, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yönetilen, Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından finanse edilen ve enerji verimli uygulamalar ve ekipmanlar (aydınlatma, soğutma, klimalar, trafolar, elektrik motorları) için piyasa dönüşümü konusunda ortak çıkarları olan lider şirketler, uzman kuruluşlar ve kamu kuruluşları tarafından desteklenen küresel bir girişim.
- Politika yapıcılar için enerji verimliliğini teşvik etmek üzere 5 ürün grubuna ilişkin Model Düzenleme Esasları
- Bölgesel ve TEVMOT’un da aralarında olduğu piyasa dönüşümüne yönelik ulusal projeler
- Enerji tasarrufu fırsatlarını belirleyen Ülke Tasarruf Değerlendirmeleri
- Ürün bilgilerinin kaydedilmesi ve yönetilmesini sağlamak üzere yazılım şeklinde geliştirilen Prototip Ürün Kayıt Sistemi
- Hükümetlerin ve kamu kurumlarının, sürdürülebilir ürün ve hizmetlere talep yaratması için hazırlanan Sürdürülebilir Kamu Satın Alım Araçları.
4E Ek Elektrik Motor Sistemleri (EMSA)
Uluslararası Enerji Ajansı’nın Enerji Verimli Nihai Ekipmanı (4E) Teknolojisi İşbirliği Programının bir parçası olan EMSA, motor sistemlerinin verimlilik potansiyeli konusunda iyi uygulama örneklerini yayarak dünya çapında farkındalık yaratan, teknik istişarelere yer veren ve rehberlik sağlayan bir platform biçiminde çalışıyor.
EMSA’nın 2024 yılına kadar odaklandığı ve katkı sağladığı alanlar:
- Uluslararası Standartlar: Motor sistemleri için uluslararası düzeyde uyumlu ve küresel olarak uygulanabilir teknik standartların geliştirilmesi
- Dijitalleşme ve motor sistemleri: Motor sistemlerinde Bilişim İletişim Teknolojileri (BİT) aracılığıyla enerji tasarrufu potansiyelinin araştırılması, engeller ve olası çözümlerin belirlenmesi
- Motor Sistemleri Aracı: EMSA, bütün motor sistem verimliliğini değerlendirmek için bu bağımsız, kullanıcı dostu yazılım aracını geliştirdi.
- 2021 yılında Motor Tahrikli Sistemlerde dijitalleşme üzerine anket çalışması başlıklı raporun yanı sıra geçtiğimiz yıllarda elektrik motor sistemlerinde enerji etütü, test standartları, politika yönergeleri, minimum enerji performans standartları (MEPS) ve enerji verimliliği yol haritası gibi başlıklarla rehber kaynaklar yayınladı. Bunlardan Motor Tahrikli Sistemlerde Enerji Etüdü Kılavuzu (2018) TEVMOT Projesi tarafından Türkçeye çevrildi. EMSA yayınları için ayrıca bakınız.
Topmotors
İsviçre Federal Enerji Ofisi (SFOE) tarafından desteklenen Topmotors programı geniş bir ortak ve iletişim ağı halinde hareket ederek, sanayi, altyapı tesisleri ve büyük binalardaki motor tahrikli sistemlerin elektrik tüketimini ekonomik önlemlerle azaltmayı hedefliyor. Mevcut motor tahrikli sistemleri analiz etmek için Topmotors, 4 adımlı bir denetim yöntemi olarak Motor-Systems-Check‘i geliştirdi. İsviçre ve Avrupa Birliği’ndeki mevcut standartlar ve düzenlemeler hakkında bilgi sağlayan Topmotors, ayrıca sektöre ve iletişim ağına çeşitli atölye çalışmaları, haber bültenleri ve web seminerleri aracılığıyla profesyonel destek sunuyor. TEVMOT’un da katılım sağladığı Motor Zirveleri sanayide enerji verimli elektrik motoru tahrikli sistemlere odaklanıyor.
Super-efficient Equipment and Appliance Deployment (SEAD) Initiative
Süper Verimli Ekipman ve Cihaz Dağıtımı (SEAD) Girişimi, dünya çapında enerji verimli cihaz, aydınlatma ve ekipmanın üretimini, satın alınmasını ve kullanımını teşvik etmek için hükümetler arasında gönüllü bir işbirliği şeklinde faaliyet gösteriyor. SEAD, Temiz Enerji Bakanlığı (CEM) ve Energy Efficiency Hub kapsamında bir girişim olup, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından koordine ediliyor.
Verimli cihazlar için büyük ve büyüyen pazarlar yaratmak amacıyla SEAD Girişimi, birden çok politikayı tek bir tutarlı performans eşiği altında bir araya getiren Enerji Performans Merdiveni‘ni geliştirdi. Bu Merdiven “adımları”nı, standart bir test prosedürü kullanılarak enerji performans seviyeleri olarak tanımlıyor. Hükümetlerin daha sonra politika eşiklerini (MEPS, etiketler ve yüksek enerji performans standartları veya HES gibi) farklı adımlarda ve eşiklerin merdiveni tırmanacağı yıllarda belirleyebileceğini belirtiyor.
EU MORE (Avrupa Motor Yenileme Projesi)
Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde motor değişimlerinin hızlandırılması için EU-LIFE finansmanı kapsamında çok yakında yeni bir proje başlıyor. 2025’e kadar yürütülecek EU More Projesi (European Motor Renovation Project), Avrupa ve uluslararası düzeyde önceki deneyimlere dayanan yeni politikaların geliştirilmesi yoluyla eski verimsiz motorların değiştirilme oranının hızlandırılmasının faydalarını yakalamayı ve kilit paydaşlarla tartışarak bu politikaların uygulanması için gerekli projeksiyon, izleme ve değerlendirmeye yönelik uygun araçların geliştirilmesini amaçlıyor. Ayrıca, üye devlet, Avrupa ve uluslararası düzeylerde her verimlilik politikasına dahil olan aktörler arasında bilgi alışverişini teşvik etmeyi hedefliyor. EU-More projesi, öngördüğü faaliyetler aracılığıyla Üye Devletlerin AB Enerji Verimliliği Direktifi (EED) kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olacaktır. Proje konsorsiyumunu 6 proje ortağı olarak Coimbra Üniversitesi Robotik Enstitüsü (UC-ISR Portekiz), Avrupa Enerji ve İklim Politikaları Enstitüsü (IEECP-Hollanda), Fraunhofer Enstitüsü (Almanya), Avusturya Enerji Ajansı (AEA), Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Tasarruf Merkezi (CRES-Yunanistan) ve Avrupa Bakır Enstitüsü (ECI-Belçika) oluşturuyor.
COP27’ye giderken…
Bilindiği üzere bu yıl COP27 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı 7-18 Kasım tarihleri arasında Mısır’ın Şarm El-Şeyh şehrinde gerçeleştirilecek. Konferansa aylar öncesinden, BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarından özellikle 7 no’lu “Erişilebilir ve Temiz Enerji” ve 13 no’lu “İklim Eylemi”ne katkı sağlamak ve enerji verimliliği yatırımlarını hızlandırmak ve büyütmek için bakır endüstrisinin önde gelen savunucularından Uluslararası Bakır Birliği (ICA), enerji verimliliği ile ilgili kilit kuruluşlarla ve finansman topluluklarıyla işbirliği halinde kaydadeğer ön hazırlık çalışmalarında bulundu. Bu kapsamda ICA ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), enerji verimliliği projeleri oluşturma ve riskten arındırma aracı olan Misyon Verimlilik Pazarı’na (Mission Efficiency Marketplace) liderlik ediyor. Pazar alanını tanıtmak için 16 Kasım’da COP27’de SDG7 Pavilionunda bir etkinlik gerçekleştirecek. ICA aynı zamanda MEGA Motor Verimliliği Küresel İttifakı (Motor Efficiency Global Alliance) adıyla küresel bir girişimi başlatma sürecinde. İklim eylemine yönelik verimli motorların alımını hızlandırmak için geniş bir paydaş yelpazesini bir araya getirmeyi planlıyor. İlk ortaklar arasında Carbon Trust, Uluslararası Enerji Ajansı(IEA), SEforALL, UNEP ve Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) bulunuyor.
Yukarıda ele aldığım uluslararası girişimlerin yanısıra dünyada bölgesel ve ulusal bazda sanayide motor sistemleri ile ilgili daha bir çok teknik çalışma, program ve faaliyet sürdürülüyor. Küresel iklim krizi ile mücadele gayesiyle bu tür işbirlikleri ve etkileşimler ilerleyen zamanda hızla artacaktır. SEAD, dünya çapında sanayide motor sistemlerinin verimliliğinin 2030’a kadar iki katına çıkarılmasıyla CO2 emisyonunda bir gigatondan fazla azalma olacağını belirterek, bunun Japonya’nın bugünkü enerjiyle ilgili CO2 emisyonlarından daha fazla olduğuna işaret ediyor. Bu anlamda uluslararası dayanışma ve ortak eylemler, gelecek nesillere bırakmamız gereken temiz bir dünya için kuşkusuz önemli bir başarı unsuru olacaktır.