Geçen yılın dördüncü çeyreğinde başta Avrupa ve Asya olmak üzere dünyanın birçok yerinde yaşanan enerji krizi, enerji verimliliği konusunu yeniden gündeme getirdi. Peki enerji verimliliği neden bu kadar önemli? Çünkü enerjinin bir maliyeti var. Son günlerde çokça altı çizildiği üzere konutların kullandığı enerji hali hazırda sübvanse ediliyor. Sanayi sektörü açısından ise konutlarla karşılaştırıldığında daha yüksek maliyetler söz konusu ve sanayide enerji girdi kalemlerinde çok önemli yer tutuyor. Örneğin, çimento sektöründe üretim maliyetinin yarısı enerjiden kaynaklanıyor. Bu nedenle enerji verimliliğini sağlamak bu maliyetleri düşürmenin en etkili yollarından biri.
Türkiye’nin enerji yoğunluğunu azaltmamız gerekiyor
Ülkelerin enerji verimliliğini karşılaştırırken kullanılan yöntemlerden biri de enerji yoğunluklarını hesaplamak. Türkiye hızla kalkınmakta olan bir ülke olarak birincil enerji ihtiyacı yılda %1-3 ve elektrik ihtiyacı %3-4 artmakta olup, enerjisinin 3/4’ünü ithal ediyor. İthal edilen enerji ekonomimizin cari açığında en büyük baskıya sebep oluyor. Avrupa Birliği’nin enerji yoğunluğu Eurostat kaynaklarına göre 2019’da 114,21 TEP/ milyon € iken ülkemizin enerji yoğunluğu 133,67’dir. Bu değer, ülkemizin aynı birim ürünü üretirken AB’ye kıyasla daha fazla enerji tükettiğinin göstergesidir.Sera gazlarını azaltmanın yolu enerji verimliliğinden geçiyor
Uluslararası Enerji Ajansı’nın 2021 tarihli Enerji Verimliliği raporunda ortaya koyduğu “2050 için Net Sıfır Emisyon” projeksiyonlarında küresel ekonominin enerji yoğunluğunun 2030’a kadar yüzde 35 azaltılması gerektiği belirtiliyor. Bu hedefe ulaşmak için ise enerji verimliliğinin yanında elektrifikasyon ve davranış değişikliğinin altı çiziliyor. Bu senaryonun gerçekleşmesi ile küresel ekonomi yüzde 40 büyürken, yüzde 7 daha az enerji kullanılacağı öngörülüyor.
Maliyetin yanında şirketlerin enerji verimliliğini hesaplatmasını gerektiren diğer önemli sebep de sera gazlarını azaltmak. Sanayicilerin sera gazlarını azaltmak için yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği olmak üzere iki önemli aracı var. Ama önce enerji verimliliği. Zira sanayimiz enerjisini en verimli şekilde kullanmadan önce yenilenebilir enerjiye yatırım yaparsa enerjisini yine boşa harcayacak demektir.
İSO Enerji Verimliliği Danışmanlık Hizmeti ve Raporlaması: Hedef 1000 TEP altı enerji kullanan tesisler
2007 yılında yayımlanan Enerji Verimliliği Kanunu’na göre enerji etüdü 1000 TEP ve üzeri enerji kullanan tesisler için zorunlu.
Büyük firmalarımızın bu kanun kapsamında dört yılda bir enerji verimliliği hesaplaması ve raporlaması yaptırıyor olmasından hareketle, İSO olarak biz “Enerji Verimliliği Danışmanlığı ve Raporlanması Proje”mizde, enerji etüdü yaptırmamış 1000 TEP altındaki tesislere yöneldik. Bu kapsamda 1000 TEP altı 50 sanayi tesisine bedel alınmaksızın danışmanlık hizmeti verildi. Söz konusu Proje Avrupa İşletmeler Ağı Projemiz kapsamında AB finansmanı ile gerçekleştirildi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan akredite enerji danışmanlık firmalarından biriyle yürütülen çalışma kapsamında bir tam gün tesis ziyareti sonrası tesisin enerji yoğunluğu belirlenip, enerji verimliliği uygulanacak alanlar tespit edilmiştir (Proses, Bina, Elektrik-Trafo). Bu tespitlerden sonra Enerji Yönetim ve Enerji Verimliliği Projeleri önerilmiş ve bu projelerin hayata geçmesiyle elde edilecek tasarruf miktarı belirlenmiştir. Raporda aynı zamanda önerilen projelerin maliyeti ve geri ödeme süresi de yer almış, en önemlisi kazanım sağlanacak sera gazı emisyon miktarı hesaplanmıştır.
TEVMOT Projesinin Bir Adım Sonrası Yerli Elektrik Motoru Üretiminin Desteklenmesi Olmalı
Bir paydaş olarak içinde yer almaktan gurur duyduğumuz TEVMOT Projesinin bir sonraki adımı yerli elektrik motoru üretiminin desteklenmesi olmalı veya bir başka deyişle TEVMOT projesinin motor değişimi motivasyonunu arttırdığı bir ortamda yerli motor üretiminin de eş zamanlı artması gerekmektedir. Odamız üyelerinden Arçelik’in Sürdürülebilirlik ve Resmi İlişkiler Direktörü Sayın Fatih Özkadı’nın değerlendirmeleri ve yorumları kapsamında bu görüşümüzü şu şekilde detaylandırabiliriz: Dünyada elektrik motoru pazarının yaklaşık 75 milyar Dolar, motor stoğunun 2,2 milyar adet civarında olduğu tahmin edilmektedir. Alçak gerilim motor pazarının ise yaklaşık 10 milyar ABD Doları olduğu öngörülmektedir. Ülkemizde oyuncak, beyaz eşya, küçük elektrikli aletler, otomotiv gibi sektörlerde kullanılan 1HP’den küçük alçak gerilim elektrik motor pazarının büyüklüğü 400 milyon ABD Doları mertebesindedir. 1HP’den küçük elektrik motorlarının tamamına yakını ithal edilmektedir. Türkiye’de 1HP (0,75kW) ve üzeri alçak gerilim motor pazarı büyüklüğü; 200 milyon ABD Doları standart motorlar, 40 milyon ABD Doları özel motorlar olmak üzere toplam 240 milyon ABD Doları’dır. Bu pazarın yaklaşık %20’sini çok yüksek güçlü 375kW üzeri motorlar ile exproof, marine, duman tahliye motorları gibi özel motorlar oluşturmaktadır. Çok yüksek güçlü motorlar ile özel motorların tamamına yakını ithal edilmektedir. Orta-Yüksek gerilim elektrik motorlarının ülkemizdeki pazar büyüklüğü 65 milyon ABD Doları’dır. DSİ, İSKİ başta olmak üzere büyük bir kısmı kamuda kullanılan bu motorların tamamına yakını ithal edilmektedir. Ülkemizde 2020 TÜİK verilerine göre ithal elektrik motorları için yıllık 726 Milyon ABD Doları üzerinde bir tutar ülkemiz dışına çıkmaktadır. Buna karşılık ihracatımızın tutarı yaklaşık 172 Milyon ABD Doları’dır. 2020 yılında bu nedenli cari açığımız yaklaşık 554 Milyon ABD Doları’dır. Bu doğrultuda yerli elektrik motoru üretiminin desteklenmesi önerilmektedir.Bu doğrultuda yerli elektrik motoru üretiminin desteklenmesine yönelik yapılabilecekler:
- 1 HP’den küçük Alçak Gerilim Elektrik Motorlarında;
- Proje bazlı özel destek verilmesi
- İhracata özel destek verilmesi (2 ABD Doları/motor ihracat teşviki verilmesi)
- 1 HP’den büyük Alçak Gerilim Elektrik Motorlarında;
- Özel (Servo, Exproof, Marine vb) ve çok büyük güçlü (>375kW) motorlar için proje bazlı destek verilmesi
- İlk yatırım maliyetinin düşürülmesi için ortak test altyapısının (20 Milyon TL) Kamu tarafından sağlanması (Model: Savunma Sanayi, Kore Kalkınma Modeli)
- Orta-Yüksek Gerilim Elektrik Motorlarında;
- Proje bazlı özel destek verilmesi
- İlk yatırım maliyetinin düşürülmesi için ortak test altyapısının Kamu tarafından sağlanması (20 Milyon TL)
Kaynakça
- Eurostat (europa.eu)
- Energy Efficiency 2021 – Analysis – IEA
- Enerji Verimliliği Kanunu, 8049 (mevzuat.gov.tr)
- İSO – ENERJİ VERİMLİLİĞİ DANIŞMANLIĞI VE RAPORLAMASI HİZMETİ (iso.org.tr)