Enerji arz güvenliğinin sağlanmasına, enerjide dışa olan bağımlılığın azaltılmasına, çevrenin korunmasına ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesine yönelik ulusal enerji politikalarımızın ve stratejik hedeflerimizin en önemli bileşenlerinden biri enerji verimliliğidir. Bu alanda yürütülen çalışmalar enerji maliyetlerinin düşürülmesini sağlayarak sanayicimizin uluslararası areneda rekabetçiliğinin geliştirilmesine, hanehalkı tasarruflarının artırılmasına ve cari açığın düşürülmesine de destek olmaktadır.
Enerji verimliliğinin ölçülmesinde en sık kullanılan göstergelerden biri olan enerji yoğunluğu, bir birim katma değer üretmek için harcanan enerji miktarını ifade etmektedir. Ülkemizin 0,145 ktep/2015$ olan birincil enerji yoğunluğu son 20 yılda %24,5 oranında iyileşme göstermiş ve ortalama küresel iyileşme oranından daha iyi bir performans sergilemiştir. Aynı dönemde küresel birincil enerji yoğunluğu %16,9 oranında azalış göstermiştir.
Bununla birlikte, ülkemizin birincil enerji yoğunluğu OECD ve AB27 ortalamasından sırasıyla %25,7 ve %33,0 daha yüksektir. Ülkemizin gelişmiş ekonomilere kıyasla yüksek bir enerji yoğunluğuna sahip olması, tasarruf açısından çok önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.
Enerji israfının önlenerek bütün süreçlerde enerji verimliliğinin artırılması ve enerji tasarruf potansiyelinin hayata geçirilmesi amacıyla 2017 yılında ülkemizin ilk enerji verimliliği eylem planı hazırlanmıştır. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (UEVEP 2017-2023) ile 2023 yılına kadar kamu ve özel sektör birlikte 10,9 milyar Dolar yatırım yapılması, bunun karşılığında 23,9 milyon tep kümülatif enerji tasarrufu ve 66,6 milyon ton CO2 eşdeğeri sera gazı emisyon azaltımı sağlanması hedeflenmiştir. Yatırımların yaşam ömrü dikkate alındığında 2033 yılına kadar ise 30,2 milyar Dolar parasal tasarruf sağlanması beklenmektedir.
UEVEP’te yer alan 55 adet eylem kapsamında yürütülen çalışmalarla 2017-2021 dönemini içeren 5 yıllık süreçte toplamda 6,5 milyar Dolar’lık enerji verimliliği yatırımı gerçekleştirilmiştir. Böylelikle ekonomiye yıllık ortalama 1,5 milyar Dolar parasal tasarruf kazandırılmış, 43 milyon ton eşdeğeri sera gazı azaltımı sağlanmış ve 12.000 yeni istihdam oluşturulmuştur. Sağlanan tasarruflar sayesinde 850.000 tep ham petrol ve 5.4 milyar m3 gaz ithalatının önüne geçilmiştir.
Elde edilen bu önemli kazanımların ve bu dönüşümün önemli ölçüde finans ihtiyacı da olmaktadır. Enerji verimliliği çalışmaları doğrultusunda özel sektörün finans yükünün azaltılması için Verimlilik Artırıcı Projeler, Gönüllü Anlaşmalar ve 5. Bölge Teşvikleri gibi önemli destek mekanizmaları bulunmaktadır. Halihazırda imalat sanayine yönelik verilen destekler Ekonomi Reform Paketi doğrultusunda tarım, binalar ve hizmet sektörüne de genişletilmiştir. İkincil ve üçüncül mevzuat çalışmalarının da tamamlanması ile AVM’lerden hastanelere, otellere, ofislere, konutlara, tarımsal üretim, depolama tesislerine, belediye su arıtma tesislerine geniş bir kapsama ulaşılmış olacaktır.
Verimlilik Artırıcı Projeler kapsamında sanayi sektörünün toplam 189,4 milyon TL yatırım tutarına sahip 346 adet projesine 47,2 milyon TL destek sağlanmıştır. Söz konusu projelerin 137,1 milyon TL/yıl parasal tasarruf getirisi bulunmaktadır. Uygulaması devam eden 225 adet verimlilik artırıcı projenin hayata geçirilmesi ile de 111,4 milyon TL/yıl tasarruf sağlanacağı öngörülmektedir.
Diğer yandan ilan edildiği günden beri yoğun ilgi ile karşılanan ve kamuda ilk uygulamaları görülmeye başlanan Enerji Performans Sözleşmeleri (EPS) modelinin birincil ve ikincil mevzuatı tamamlanarak ilan edilmiş ve uygulamaya başlanmıştır. Bursa’da Kız Lisesi ilk EPS örneği olarak başarıyla uygulanmıştır. BOTAŞ Sivas Kompresör İstasyonu’nda baca gazından elektrik üretimi ve TEMSAN Genel Müdürlüğü binası için EPS uygulamaya dair çalışmalar son aşamasındadır.
Yatırım projelerinin geliştirilmesinin ilk basamağı olan enerji etütleri Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik ile belirli bir enerji tüketimine veya kullanım alanına sahip sahip endüstriyel işletme veya ticari, hizmet ve kamu binaları tarafından periyodik olarak yapılmaktadır. 2019-2020 döneminde endüstriyel işletmelerde gerçekleştirilen enerji etütleri incelenerek Sanayide Enerji Tasarruf Potansiyeli Haritası çıkartılmış ve bu kapsamda; ağaç ve ağaç ürünleri, ana metal sanayi, gıda, içecek, tütün, kâğıt ve kâğıt ürünleri, kimya, petrokimya, metalik olmayan mineral, tekstil, deri ve diğer sektörlerde 340 enerji etüt raporu değerlendirilerek tasarruf potansiyelleri belirlenmiştir. Buna göre, bahse konu tesislerde yapılacak toplam 230 milyon Dolarlık enerji verimliliği yatırımı ile yıllık 115 milyon Dolar parasal karşılığı bulunan yıllık 245 bin tep enerji tasarruf potansiyelinin olduğu belirlenmiştir.
Ayrıca çimento, demir-çelik, tekstil, cam ve gıda (şeker) sektörlerinde kıyaslama çalışmaları yürütülerek sektörlerin özgül enerji tüketimine yönelik göstergeler oluşturulmaktadır. Bu göstergeler ile ele alınan sektörde enerji tüketiminin proses bazında analizi ve enerji tasarruf potansiyelinin belirlenmesi çalışmaları gerçekleştirilmektedir.
Yukarıda bahsedilen etüt ve kıyaslama çalışmalarının yürütülmesini teminen endüstriyel işletmelerde, organize sanayi bölgelerinde, elektrik üretim tesislerinde ve binalarda enerji yöneticisi olarak görevlendirilecek kişilerin sertifikalandırılmasına yönelik eğitimler verilmektedir. 2021 yılı sonu itibarıyla bugüne kadar sertifikalandırılmış toplam enerji yöneticisi sayısı 9.447, etüt proje sertifikası alanların sayısı 1.061 ve ölçme doğrulama sertifikası alanların sayısı 48 olmuştur.
Enerji verimliliği alanındaki eğitim, etüt, danışmanlık ve proje hizmetleri, belirli niteliklere sahip yetkilendirilmiş kurumlara ve enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine (EVD’lere) yetki belgesi verilmek suretiyle ülke sathına yaygınlaştırılmaktadır. Bu kapsamda, 2021 yılı sonu itibari ile 54 adet yetkili EVD şirketi çalışmalarını yürütmektedir.
Enerji Verimliliği çalışmaları ayrıca uluslararası işbirliği projeleriyle de desteklenmektedir. Bu kapsamda, başta Türk Cumhuriyetleri olmak üzere Asya, Orta Doğu ve Balkan ülkelerine yönelik olarak 2002 yılında Bakanlığımız tarafından başlatılan 2003 yılında Japon Uluslararası İşbirliği Teşkilatı (JICA), 2011 yılında da Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansının (TİKA) katılımlarıyla üçlü işbirliği halinde yürütülen Uluslararası Sanayide Enerji Verimliliği ve Yönetimi Eğitimlerini verilmektedir. “Üçüncü Ülke Eğitim Programları’nda bu güne kadar toplam 335 kursiyer eğitilmiştir. Ayrıca, Türk-Alman stratejik işbirliğinin ve ülkelerarası koordinasyonun geliştirilmesi amacıyla Enerji Verimliliği Çalışma Grubu kurulmuş, yerli ve yenilebilir enerji kaynaklarından azami biçimde faydalanılmasına yönelik ısı mevzuatı altyapısının oluşturulması amacıyla Bakanlığımız ile Danimarka Enerji, Kamu Hizmetleri ve İklim Bakanlığı arasında Stratejik Sektör İşbirliği Projesi Anlaşması imzalanarak Verimli ve Düşük Karbonlu Isıtma ve Soğutma Projesi başlatılmıştır. Önümüzdeki dönemde ısıtma ve soğutmada enerji verimliliğinin geliştirilmesi ve hanehalklarında enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik AB destekli iki IPA projesinin uygulamaya alınması planlanmaktadır.
Ulusal çapta UEVEP ile başlatılan verimlilik hareketinin bir adım daha ileriye götürecek 2030 yılına yönelik yeni enerji verimliliği vizyonu, stratejisi ve eylem planı oluşturulması çalışmalarına başlatılmıştır. Dünya Bankası desteği ile farklı şehirlerde, o şehirlere özgü konu başlıkları ile geniş katılımlı çalıştayların gerçekleştirilmektedir. İçinde bulunduğumuz yıl boyunca devam edecek çalıştaylar sonucunda, Türkiye Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve Vizyonu politika belgesi ile 2024-2030 dönemini kapsayacak İkinci Enerji Verimliliği Eylem Planı’nın hazırlanması amaçlanmaktadır. Düzenlenecek çalıştaylarda TEVMOT Projesi paydaşlarıyla bir arada bulunmaktan memnuniyet duyacağız.
